ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΔΥΣΚΟΛΙΕΣ Δυσλεξία: Συμπτώματα και Αίτια

Ο όρος ειδικές μαθησιακές δυσκολίες χρησιμοποιείται για να καλύψει μια σειρά δυσκολιών που συνδέονται με τη μάθηση. Πολλοί άνθρωποι χρησιμοποιούν αυτόν τον όρο ως συνώνυμο της δυσλεξίας, όμως στη πραγματικότητα η δυσλεξία είναι μία μόνο από τις ειδικές μαθησιακές δυσκολίες.

Για να το εξηγήσουμε πιο απλά, ο όρος «ειδική μαθησιακή δυσκολία» χρησιμοποιείται για να περιγράψει εγγενείς διαταραχές, οι οποίες δυσκολεύουν τη μαθησιακή διαδικασία. Αυτές οι διαταραχές μπορεί να αφορούν σε ένα μόνο γνωστικό ή λειτουργικό τομέα, ή περισσότερους.

 Για παράδειγμα, η δυσγραφία αναφέρεται στη δυσκολία συντονισμού των κινήσεων που απαιτούνται για τη γραφή, ενώ η δυσλεξία περιλαμβάνει ελλείμματα σε πολλές γνωστικές και λειτουργικές δυσκολίες, όπως η μνήμη, η ακουστική και οπτική επεξεργασία, ο προσανατολισμός στο χώρο και στο χρόνο, κ.α..

Συνοψίζοντας λοιπόν, όταν μιλάμε για ειδικές μαθησιακές δυσκολίες μιλάμε για γνωστικά και λειτουργικά ελλείμματα με τα οποία κάποιος έχει γεννηθεί και που δυσκολεύουν αυτό το άτομο στη διαδικασία της μάθησης.

 

 

Δυσλεξία: Συμπτώματα και Αίτια    

 

Πολλοί από τους πλέον διάσημους εφευρέτες, καλλιτέχνες και επιτυχημένους επιχειρηματίες και πολιτικούς αναφέρεται ότι ήταν και είναι δυσλεξικοί. Πόσο πραγματικά ισχύει αυτό; Μήπως οφείλεται σε βιολογική υπεροχή των δυσλεξικών εγκεφάλων;

Πράγματι, πρόκειται για μια τεκμηριωμένη αλήθεια, αφού η Δυσλεξία είναι το  κοινό χαρακτηριστικό  των εφευρετών Αϊνστάιν, Έντισον, των ηγετών Κέννεντυ,  Ουάσιγκτον, Τσόρτσιλ, των φημισμένων καλλιτεχνών Λεονάρδο Ντα Βίντσι,  Γ. Ντίσνεϊ,  Πικάσο, Τομ Κρουζ,  Σ. Σταλόνε,  Τζον Λένον,  και  μεγαλοεπιχειρηματιών, π.χ.  Μπιλ Γκεϊτς.

 
Πρόσφατη (2008) έρευνα του BBC της Αγγλίας  με 17.000 αυτοδημιούργητους εκατομμυριούχους, βρήκε ότι το  40%  είναι δυσλεξικοί, δηλαδή οι διάσημοι και επιτυχημένοι δυσλεξικοί είναι 8 φορές περισσότεροι, απ’ ότι θα περιμέναμε, αφού οι δυσλεξικοί είναι περίπου το 5% του πληθυσμού. 

Τι είναι η δυσλεξία; 

-Η δυσλεξία είναι θείο δώρο, μόνον όταν γνωρίζουμε την ύπαρξή της και την αντιμετωπίζουμε έγκαιρα και σωστά. Αντίθετα, η άγνοια χειροτερεύει την ειδική μαθησιακή δυσκολία τους στα γραπτά, που συχνότατα  συνοδεύεται από διάσπασης προσοχής, παρορμητικότητα, υπερκινητικότητα  και από χαμηλή αυτοπεποίθηση. 

 

Τα αίτια της δυσλεξίας όπως και της πρωτογενούς διάσπαση προσοχής, είναι πάντοτε υποχρεωτικά βιολογικά, νευρολογικά και συχνά κληρονομικά, με  αναλογία 4  αγόρια προς  1  κορίτσι, διεθνώς.  Δηλαδή, ψυχο-περιβαλλοντικοί παράγοντες μπορούν να βελτιώσουν ή να χειροτερέψουν την κατάσταση, αλλά ποτέ δεν μπορούν να προκαλέσουν ούτε τη δυσλεξία αλλά ούτε και την πρωτογενή διάσπαση προσοχής.

 Ο δυσλεξικός, γεννιέται δυσλεξικός.  

 
Πόσο παραπλανητική μπορεί να είναι η δυσλεξία; (Αόρατη Δυσκολία)
Η δυσλεξία είναι ιδιαίτερα κρυφή και παραπλανητική, γιατί δε φαίνεται στην καθημερινή   προφορική επικοινωνία αφού οι δυσλεξικοί μιλούν καθαρά και δεν παρουσιάζουν προβλήματα λόγου-ομιλίας.

Ποια είναι η εικόνα του δυσλεξικού παιδιού που πρέπει να υποψιάσει τόσο τους γονείς όσο και τους εκπαιδευτικούς του;
Είναι συνήθως έξυπνος και προσπαθεί, όμως αντιμετωπίζει σοβαρά μαθησιακά προβλήματα, ειδικά στην ανάγνωση, στην ορθογραφία και γενικά στα γραπτά. 

Συνήθως δε διαβάζει για ευχαρίστηση εξωσχολικά βιβλία και μάλιστα φτάνει στο σημείο συχνά να αρνείται οποιαδήποτε δραστηριότητα που συμπεριλαμβάνει ανάγνωση ή γραφή.   Αποδίδει πολύ καλύτερα  στα προφορικά και στα μαθηματικά, ενώ υστερεί στα θεωρητικά, γλωσσικά μαθήματα και στα γραπτά.
Σε τι διαφέρει  η δομή του δυσλεξικού εγκεφάλου;
Ο δυσλεξικός εγκέφαλος είναι διαφορετικά κατασκευασμένος και λειτουργεί διαφορετικά στα λεκτικά του και πλεονεκτικά στα οπτικά του κέντρα )

. Σκέφτεται  περισσότερο με εικόνες  παρά με λέξεις. Άρα, λειτουργεί συντριπτικά ταχύτερα και αποτελεσματικότερα από τον κοινό εγκέφαλο.  Αποτέλεσμα αυτής της βιολογικής τους υπεροχής  είναι οι  δυσλεξικοί εφευρέτες, αλλά ταυτόχρονα και τα μαθησιακά προβλήματα, διότι το σημερινό  εκπαιδευτικό σύστημα βασίζεται στις λέξεις και όχι στις εικόνες.  Συχνά έχουν εξαιρετική λογική, εφευρετικότητα και ευφυΐα. 

 

 ΜΗΠΩΣ  το  ΠΑΙΔΙ μας  ΠΑΡΟΥΣΙΑΖΕΙ  πολλά από τα παρακάτω  Συμπτώματα;
          
               ΔΥΣΛΕΞΙΑ - Θείο Δώρο
Ειδική Μαθησιακή Δυσκολία στα Γραπτά
4  Αγόρια  προς  1  κορίτσι  -  Κυρίως κληρονομική
• Πολύ Αργή Ανάγνωση (με λάθη, ιδίως στις πρώτες τάξεις)
• Ανορθόγραφοι - Παραλείπουν Σημεία Στίξης και Τόνους
• Προβλήματα στα  Γραπτά
• Δυσκολία Μεταφοράς της Σκέψης στο Γραπτό
• Καλύτεροι στα Προφορικά από τα Γραπτά

• Καλύτεροι στα Πρακτικά, στα Κατασκευαστικά από τα Γλωσσικά, Φιλολογικά και Θεωρητικά
• Ακαλλιγραφία - Κακογραφία
• Δυσκολία στην Προπαίδεια - Αποστήθιση
• Διάσπαση Προσοχής – Αφηρημάδα, Ξεχασιάρης
• Ανυπομονησία - Υπερκινητικότητα
• Προβλήματα Διαχείρισης Χρόνου, Συγχρονισμού
• Προβλήματα Οργάνωσης – Τσαπατσουλιά
• Εφευρετικοί, Σκέφτονται με Εικόνες

ΠΑΠΑΪΩΣΗΦ ΜΙΡΕΛΛΑ
Αναπτυξιακή  Ψυχολόγος, B.A., M.Sc.
Επιστημονική  Διευθύντρια ‘DyslexiaCenters-Pavlidis Method’
Ηρακλείου Κρήτης

 

Τεστ μαθησιακών δυσκολιών και δυσλεξίας

 

Η Μαρινέλλα Τσουκαλά M.A., CCC-SLP, 

Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας, Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής του Κέντρου "Λέγειν", αναφέρει στο Υγείαonline.gr, 
 χρήσιμες οδηγίες, συμβουλές και ένα απλό ερωτηματολόγιο, για το πότε θα πρέπει ν’ αναζητήσετε τη βοήθεια ειδικού, στην περίπτωση που το παιδί σας παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες.


Εάν το παιδί σας παρουσιάζει κάποιο από τα ακόλουθα συμπτώματα (εάν δηλ. απαντήσετε ναι σε κάποιο από τα παρακάτω ερωτήματα), τότε συνιστάται να απευθυνθείτε σε έναν ειδικό παιδαγωγό (με μεταπτυχιακές σπουδές σε ειδικές μαθησιακές δυσκολίες/δυσλεξία) για να ελεγχθεί η πιθανότητα το παιδί σας να παρουσιάζει μαθησιακές δυσκολίες.

Με το ερωτηματολόγιο αυτό θέλουμε να τονίσουμε ότι η έγκαιρη παρέμβαση εξασφαλίζει:

•   Υψηλότερη σχολική επιτυχία.
•   Τόνωση του ηθικού του παιδιού.

Παρακαλώ βάλτε σε κύκλο: ναι, όχι ή δεν γνωρίζω, ανάλογα με το τι αντιπροσωπεύει το παιδί σας.

ΔΙΑΒΑΣΜΑ:

 

1	Διαβάζει αργά, συλλαβιστά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
2	Δυσκολεύεται να κατανοήσει το κείμενο που διαβάζει.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
3	Συγχέει λέξεις που μοιάζουν οπτικά, π.χ. χελιδόνια - χελωνάκια.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
4	Παραλείπει ή προσθέτει γράμματα, συλλαβές ή λέξεις.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
5	Χάνει την γραμμή στην οποία διαβάζει.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

 ΟΡΘΟΓΡΑΦΙΑ - ΓΡΑΦΗ:

1	Παραλείπει, προσθέτει ή αντιμεταθέτει γράμματα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
2	Μπερδεύει γράμματα που συγγενεύουν φωνολογικά π.χ. γ/χ  β/φ  δ/θ γράφει πάγος αντί για πάχος.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
3	Κάνει ορθογραφικά λάθη ακόμη και σε λέξεις που έχει διδαχθεί συστηματικά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
4	Δεν υπάρχει λογική σειρά στην οργάνωση του γραπτού του/της.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
5	Παραλείπει σημεία στίξης.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
6	Η σύνταξή του/της είναι κακή.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
7	Αδυνατεί να αναπτύξει το θέμα της έκθεσης που του/της δίνεται.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
8	Κολλάει λέξεις μεταξύ τους ή αφήνει πολύ μεγάλα κενά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
9	Αντιστρέφει γράμματα, (π.χ.3 αντί για ε).	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
10	Παρεμβάλει κεφαλαία γράμματα μέσα σε μια λέξη.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
11	Ξεχνάει  το σύμβολο ενός γράμματος.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
12	Αδυνατεί να αντιγράψει σωστά και γρήγορα από τον πίνακα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
13	Χρειάζεται πολύ χρόνο προκειμένου να ολοκληρώσει γραφική δουλειά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
14	Τα γράμματά του/της είναι δυσνόητα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
15	Δυσκολεύεται να γράψει πάνω στις γραμμές του τετραδίου.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

 
ΜΑΘΗΜΑΤΙΚΑ: 

1	Αντιστρέφει αριθμούς (π.χ. 6,9).	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
2	Δυσκολεύεται να εκτελέσει πράξεις.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
3	Δυσκολεύεται να κατανοήσει προφορικές οδηγίες.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
4	Δεν καταφέρνει να λύσει προβλήματα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
5	Δυσκολεύεται με αριθμητικές έννοιες όπως: μονός-ζυγός, μεγαλύτερος-μικρότερος.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
6	Ξεχνάει τα κρατούμενα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
7	Ενώ εκτελεί μια πράξη ξεχνάει στα μισά αν κάνει πρόσθεση, αφαίρεση, πολλαπλασιασμό.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
8	Δεν θυμάται την διαδικασία που ακολουθούμε κατά την εκτέλεση μιας πράξης.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
9	Κάνει λάθος πράξη π.χ.: κάνει πρόσθεση ενώ το σύμβολο της πράξης είναι Χ.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

  

Ο ΔΑΣΚΑΛΟΣ ΕΧΕΙ ΠΑΡΑΤΗΡΗΣΕΙ ΟΤΙ:

1	Είναι αφηρημένος/η, δεν προσέχει κατά την παράδοση.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
2	Δεν κάθεται ακίνητος/η στο θρανίο του.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
3	Δυσκολεύεται να κατανοήσει προφορικές οδηγίες.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
4	Δεν θυμάται.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
5	Μοιάζει αγχωμένος/η κατά την διάρκεια του μαθήματος.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
6	Δυσκολεύεται να προφέρει κάποιες λέξεις, π.χ. έλκηθρο (έκληθρο), βρεγμένος (βεργμένος).	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
7	Έχει φτωχή αντίληψη χρόνου.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
8	Αποφεύγει να συμμετάσχει στο μάθημα.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
9	Οι συμμαθητές του/της τον/την πειράζουν, π.χ. όταν διαβάζει.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

ΣΤΑΣΗ / ΣΥΜΠΕΡΙΦΟΡΑ ΑΠΕΝΑΝΤΙ ΣΤΙΣ ΣΧΟΛΙΚΕΣ ΤΟΥ / ΤΗΣ ΥΠΟΧΡΕΩΣΕΙΣ: 

1	Παραπονιέται κάθε φορά που πρέπει να διαβάσει / να γράψει / να κάνει μαθηματικά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
2	Κουράζεται εύκολα και γρήγορα όταν διαβάζει / γράφει / κάνει μαθηματικά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
3	Αποφεύγει το διάβασμα / το γράψιμο / τα μαθηματικά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ
4	Μισεί το διάβασμα / το γράψιμο / τα μαθηματικά.	ΝΑΙ	ΟΧΙ	ΔΕΝ ΓΝΩΡΙΖΩ

 Σε περίπτωση που το παιδί σας παρουσιάζει ειδικές μαθησιακές δυσκολίες/δυσλεξία, ο ειδικός παιδαγωγός (με μεταπτυχιακές σπουδές σε ειδικές μαθησιακές δυσκολίες/δυσλεξία) θα χαράξει ένα εξατομικευμένο θεραπευτικό πρόγραμμα προσαρμοσμένο στις ανάγκες του παιδιού σας, με στόχο να το βοηθήσει να αντιμετωπίσει τις αδυναμίες του/της.

XPHΣIMEΣ OΔHΓIEΣ ΓIA ΓONEIΣ

•    Εάν το παιδί σας δυσκολεύεται ή μπερδεύεται όταν διαβάζει κάποιες λέξεις, υπογραμμίστε αυτές τις λέξεις με χρωματιστό μαρκαδόρο.

•    Εάν έχει αρνητική στάση απέναντι στο διάβασμα προσπαθήστε με ευχάριστες ασχολίες να αλλάξετε τα αισθήματά του. Διαβάστε μαζί του παραμύθια με εικόνες ή κόμικς. Στη συνέχεια ζωγραφίστε κάτι, φτιάξτε ένα κολλάζ κ.τ.λ. με αφορμή αυτό που διαβάσατε. Αποφύγετε αρνητικά και καυστικά σχόλια αναφορικά με την απόδοσή του.

•    Δυσκολίες στην ορθογραφία μπορούν να αντιμετωπισθούν γράφοντας σε μια κάρτα τη λέξη. Χρησιμοποιείστε διαφορετικό χρώμα για τα γράμματα που ίσως να το μπερδεύουν και αναλύστε προφορικά τη γραφή αυτής της λέξης. Η «κρεμάλα», τα σταυρόλεξα και βέβαια η συχνή επανάληψη θα βοηθήσουν στην εκμάθηση της ορθογραφίας.
•    Εάν το παιδί σας δεν διατηρεί τα απαραίτητα διαστήματα μεταξύ λέξεων βεβαιωθείτε ότι έχει κατακτήσει την έννοια της λέξης. Εξηγείστε του ότι υπάρχουν μεγάλες και μικρές λέξεις (π.χ. άρθρα και αντωνυμίες) τις οποίες δεν πρέπει να τις γράφει κολλημένες μεταξύ τους.

•    Σε περίπτωση που το παιδί σας δεν προλαβαίνει να κρατήσει σημειώσεις κατά την παράδοση του μαθήματος, ζητήστε από τον δάσκαλο την άδεια να χρησιμοποιεί ένα μικρό μαγνητόφωνο, ή ζητήστε από κάποιο άλλο μαθητή να χρησιμοποιεί καρμπόν και να του δώσει ένα αντίγραφο των δικών του σημειώσεων. Ο δάσκαλος με τη σειρά του, μπορεί να δώσει σε φωτοτυπία τις σημειώσεις του μαθήματος ή να γράψει στον πίνακα τα κύρια σημεία του μαθήματος ώστε να τα αντιγράψει το παιδί.

•    Είναι σημαντικό να ασχοληθείτε με τον εμπλουτισμό του λεξιλογίου του γιατί το παιδί που έχει φτωχό λεξιλόγιο συχνά δυσκολεύεται στα θεωρητικά μαθήματα. Προτείνετε στο παιδί σας να φτιάξει το δικό του λεξικό χρησιμοποιώντας ένα τετράδιο χωρισμένο σύμφωνα με το αλφάβητο (ευρετήριο) και ενθαρρύνετέ το να χρησιμοποιεί καθημερινά τις λέξεις που μαθαίνει.

•    Εάν αντιμετωπίζει δυσκολίες στα μαθηματικά, εξηγήστε του βασικές έννοιες που πιθανόν να μην έχει κατανοήσει. Επίσης, ζητήστε από το παιδί σας να σημειώνει τα κρατούμενα και να ελέγχει πάντα κατά την εκτέλεση μιας πράξης το σύμβολό της ώστε να μην κάνει, για παράδειγμα, πρόσθεση στη θέση της αφαίρεσης. Αφιερώστε χρόνο στην εκμάθηση της προπαίδειας.

•    Ιδιαίτερη προσοχή πρέπει να δοθεί στο χώρο που μελετάει το παιδί σας. Ενθαρρύνετέ το να διαβάζει σε ένα συγκεκριμένο δωμάτιο. Το δωμάτιο αυτό δεν πρέπει να έχει φασαρία ή να είναι φορτωμένο με αφίσες και παιχνίδια (οπτικά ερεθίσματα) που πιθανόν να αποσπάσουν την προσοχή του. Επίσης, το γραφείο του θα πρέπει να είναι μακριά από παράθυρα.

 

Μαρινέλλα Τσουκαλά, M.A., CCC-SLP
Παθολόγος Λόγου και Ομιλίας
Ιδρυτής και Επιστημονικός Διευθυντής Κέντρου "Λέγειν"Α.Ε.
Μέλος του American Speech-Language - Hearing Association (ASHA)
www.legein.gr

http://www.ns2.ygeiaonline.gr